پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره جمعه چیست؟


پاسخ :
نام: تنها نام این سوره «جُمُعه» است که از آیه 9 این سوره گرفته شده، که اهمیت و عظمت نماز جمعه را بیان می کند.

شمارگان: دارای 11 آیه و 180 کلمه و 720 حرف است.

نزول: سوره جمعه که در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل شده، صد و هشتمین سوره ای است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله فرود آمده است این سوره بعد از سوره تحریم و قبل از سوره تغابن نازل گردید.

فضایل: در مورد این سوره از پیامبر صلی الله علیه و آله حکایت شده که «هر کس سوره جمعه را بخواند به تعداد کسانی که در شهرهای مسلمانان، در نماز جمعه شرکت می کنند و کسانی که شرکت نمی کنند ده نیکی به او می بخشند.»(1) البته روشن است که این ثواب ها برای کسانی است که به محتوای این سوره عمل کنند.

ویژگی: در این سوره فرمان نماز جمعه برای مسلمانان صادر شده است.

اهداف: هدف های اساسی این سوره عبارتند از:
1. بیان اهداف بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله.
2. بیان دستور نماز جمعه و ایجاد سازمانی سیاسی، اجتماعی، عبادی و آگاهی بخش برای مسلمانان.

مطالب: مهمترین مطالبی که در این سوره به چشم می خورد عبارتند از:
الف) عقاید:
1. تسبیح عمومی موجودات و توصیف خدا. (آیه 1)
2. بیان هدف بعثت پیامبر اسلام از نظر تعلیم و تربیت. (آیه 2)
 
ب) اخلاق:
1. طرح بحث تزکیه نفس بعنوان هدف پیامبر اسلام. (آیه 2)
2. سرزنش کسانی که کتاب های آسمانی را می خوانند ولی عمل نمی کنند. (آیه 5)
 
ج) احکام:
دستور مهم نماز جمعه و تعطیل کار و کسب برای شرکت در نماز جمعه. (آیات 9-11)
 
د) داستان:
اشاره ای به قوم یهود که به تورات عمل نمی کنند. (آیات 5-6)
 
ه) مطالب فرعی:
1. هشدار در مورد مثال بد کسانی که به کتاب های آسمانی عمل نمی کنند. (آیه 5)
2. بیان قانون عمومی مرگ که دریچه ای به عالم بقاست. (آیه 8)
3. اشاره به امّی و بی سواد بودن پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله. (آیه 2)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان و نورالثقلین، ذیل آغاز سوره جمعه.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.